GALERIA SZTUKI STAROŻYTNEJ W MUZEUM NARODOWYM W WARSZAWIE
Po niemal dekadzie przygotowań i prac rearanżacyjnych Galeria Sztuki Starożytnej w Muzeum Narodowym w Warszawie została ponownie otwarta dla publiczności w grudniu 2020 roku. Nowa aranżacja przestrzeni zaprojektowana przez pracownię Nizio Design International łączy klasyczne dziedzictwo z nowoczesnym podejściem do narracji muzealnej. Głównym założeniem projektowym było stworzenie ekspozycji, która nie tylko prezentuje materialne ślady wielkich cywilizacji, lecz także angażuje widza w refleksję nad ich ponadczasowym znaczeniem i uniwersalnymi wartościami kulturowymi.
Koncepcja Galerii opiera się na symbolice światła i ciemności – motywie, który w projektowaniu ekspozycji stał się głównym narzędziem narracyjnym. W naturalny sposób łączy się on z układem budynku Muzeum Narodowego, zaprojektowanego w latach 20. XX wieku przez Tadeusza Tołwińskiego. Projektanci wykorzystali rytm oryginalnych okien oraz orientację sal względem stron świata, dzięki czemu ekspozycja wschodnia pozostała jasna i nasłoneczniona, a część zachodnia – zacieniona i tajemnicza. Przestrzenie te, poprzez odpowiednio dobrane materiały, światło i kolorystykę, odzwierciedlają religijno-filozoficzne podziały starożytnych kultur: dzień i noc, życie i śmierć, świat doczesny i zaświaty.
W przestrzeni wystawienniczej wyodrębniono 9 tematycznych galerii, które prezentują dorobek starożytnych cywilizacji Egiptu, Bliskiego Wschodu, Grecji i Rzymu. Wśród około 1800 eksponatów znajdują się m.in. sarkofagi, mumie, papirusy, rzeźby, ceramika, biżuteria, przedmioty codziennego użytku, inskrypcje i mozaiki. Scenografia ekspozycji została podporządkowana funkcji – minimalistyczna, pełna symbolicznych odniesień, nie konkuruje z dziełami sztuki, lecz wydobywa ich znaczenie i piękno. Projekt odwołuje się do architektury, sztuki i topografii starożytnego świata, ale czyni to w sposób subtelny i niedosłowny. Widz prowadzony jest przez przestrzenie nawiązujące do egipskich świątyń i piramid, murów Babilonu, wnętrz rzymskich domów i greckich świątyń, a zastosowane formy, takie jak pochylnie, schody czy monumentalne ściany, budują wrażenie wniknięcia w świat dawnych kultur.
Architektura narracyjna zastosowana w projekcie Galerii Sztuki Starożytnej pozwala odbiorcy podążać za opowieścią o przenikaniu się starożytnych cywilizacji i ich wpływie na rozwój kultury europejskiej. Ekspozycja nie tylko prezentuje zabytki, ale także kształtuje emocjonalne doświadczenie odbiorcy. Zastosowane materiały, m.in. grafitowy i szary wapień, biały marmur, piaskowiec i malachit, dobrano pod kątem skojarzeń kulturowych i symbolicznych. Przykładowo, szary wapień w części poświęconej starożytnemu Rzymowi nawiązuje do cementu stosowanego w rzymskim budownictwie, a biały marmur – do klasycznego piękna greckich rzeźb. Pojawiają się też wyrafinowane detale: hieroglify odciśnięte na płytach ściennych, piramidalne sklepienia pokryte grafitowym tynkiem akustycznym czy ściana wyłożona malachitem, materiałem kojarzonym z kultem Ozyrysa i ideą zmartwychwstania.
Zespół Nizio Design International od początku traktował projekt jako opowieść rozgrywającą się w przestrzeni, w której scenografia jest jedynie tłem dla narracji historycznej. W projekcie wykorzystano język symboli, światła, koloru i faktury, aby zbudować środowisko sprzyjające kontemplacji i zrozumieniu prezentowanych treści. „Korzystając z zasobu eksponatów i przestrzeni Muzeum Narodowego, dążyliśmy do stworzenia sytuacji, w której widz pragnie wejść w opowiadaną historię, rozpoznaje ją i nie ma poczucia zagubienia, a z drugiej strony, nie zatraca świadomości złożoności problematyki, która ukryta jest za prezentowanymi artefaktami” – podkreśla Mirosław Nizio, twórca projektu.
Odwiedzający Galerię Sztuki Starożytnej znajdą tu zarówno mumie egipskie (ludzkie i zwierzęce) i sarkofagi, wyposażenie grobowców ważnych urzędników egipskich (łoże, urny, figurki Uszebti, naczynia), portrety grobowe (w tym „Portret Chłopca z Fayum”) części architektury grobowej i świątynnej (kolumny, kapitele, „Ślepe Wrota”), tabliczki z pismem klinowym, pieczęci, elementy uzbrojenia, monety, rzeźby, antyczne szkło i ceramikę, mozaikę, jak i inskrypcje w różnych językach starożytnych (greckim, łacińskim, aramejskim, punickim i akadyjskim). Klasyczną formę prezentowania zbiorów uzupełniają multimedialne instalacje, np. omawiające pieczęci starożytnego Bliskiego Wschodu czy, największą w Polsce, kolekcję antycznych waz. Nowa ekspozycja jest w pełni dostosowana do potrzeb osób z niepełnosprawnościami.
Galeria Sztuki Starożytnej w Muzeum Narodowym w Warszawie jest jednym z najbardziej kompleksowych i nowoczesnych przykładów projektowania ekspozycji muzealnych w Polsce. Projekt zdobył uznanie za umiejętne połączenie tradycji z nowoczesnym podejściem do muzealnictwa, a także za wybitne walory artystyczne i edukacyjne.
