Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie

W 2011 roku projekt otrzymał nagrodę European Property Award w kategorii Public Service Architecture. Serwis architektoniczny Dezeen.com, jeden z najbardziej wpływowych portali o architekturze i designie, wymienił Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie w 2016 roku w zestawieniu 12 najbardziej oczekiwanych realizacji architektonicznych z całego świata – obok rozbudowy londyńskiej galerii Tate Modern i San Francisco Museum of Modern Art. W czerwcu 2021 roku Mirosław Nizio odebrał za projekt Mauzoleum w Michniowie Nagrodę Internautów w konkursie Nagroda Architektoniczna POLITYKI.

Projekt Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie powstał, by upamiętnić ofiary pacyfikacji polskich wsi z lipca 1943 roku. W 2009 roku projekt zdobył pierwszą nagrodę w konkursie ogłoszonym przez inwestora – Muzeum Wsi Kieleckiej. Celem twórców było połączenie programu funkcjonalno-użytkowego architektury z wyrazistą rzeźbiarską formą i symboliczną wymową muzeum będącego jednocześnie pomnikiem pamięci. Całość założenia liczy ponad 16 000 m2.

Forma budynku jest wypadkową rzeźbiarskich inspiracji i myślenia o spójności projektowanej architektury z narracją historyczną. Unikatową monolityczną bryłę budynku Mauzoleum tworzy 11 segmentów: 5 zamkniętych i 6 otwartych. Segmenty są poprzecinane pęknięciami, nadającymi obiektowi dramaturgii, których kształt jest inspirowany formą krzyża. Kolejne części budynku ulegają stopniowej deformacji i rozpadowi. Pełna ekspresji architektura i celowa postępująca degradacja kolejnych elementów bryły to symbol eskalacji wojennych represji wobec mieszkańców wsi. Poprzez pęknięcia między poszczególnymi segmentami do wnętrza budynku dostaje się naturalne światło, które zależnie od pory dnia i roku, modeluje przestrzeń wystawy stałej, umieszczonej w zamkniętych i otwartych segmentach budynku.

Wystawa stała Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie zajmuje powierzchnię blisko 1 700 m2 i pokazuje etapy pacyfikacji. Materiałami, które dominują we wnętrzu, a zarazem stają się nośnikiem treści i wzmacniają ekspozycyjną narrację są: beton, drewno oraz czarna stal walcowana na gorąco. Ich faktury, barwy oraz zapach oddziałują na zmysły zwiedzających. Na powierzchni betonu odwzorowano odcisk drewna. Część wewnętrznych betonowych ścian służy m.in. do wyświetlania projekcji multimedialnych. Ciekawym elementem wystawy są wielkoformatowe rzeźbiarskie obiekty o nieregularnych kształtach przypominających zgliszcza chat, do których wykończenia wykorzystano odzyskowe drewno ze starych domów i stodół. Sczerniałe, spalone i zaimpregnowane deski mają charakterystyczny zapach, który wypełnia wnętrze. Na część obiektów nałożono blachy z czarnej stali z nadrukami poświęconymi historii pacyfikacji, które stanowią jeden z elementów prezentacji muzealnej narracji.

Pracownia Nizio Design International jest generalnym projektantem Mauzoleum, odpowiada za projekt architektury, projekt wnętrz i zagospodarowania terenu – w fazie koncepcyjnej, budowlanej i wykonawczej. A także za nadzór nad projektem od rozpoczęcia aż do momentu zakończenia realizacji. Pracownia sprawowała także nadzór autorski nad realizacją. Mirosław Nizio nadzorował prace nad scenografią i projektem graficznym wystawy stałej.